سیستم‌های تصویربرداری لحظه‌ای (Real-time Imaging) در اتاق عمل پیشرفته

.

در گذشته روش‌های تصویربرداری قبل از جراحی انجام می‌شد و پزشک تنها با اطلاعات ثابتی که از قبل گرفته بود وارد اتاق عمل می‌شد. اما در عمل ممکن بود شرایط بیمار تغییر کند و همین موضوع تصمیم‌گیری را سخت می‌کرد. امروزه با حضور سیستم‌های تصویربرداری لحظه‌ای جراح می‌تواند هنگام عمل وضعیت بدن بیمار را لحظه‌به‌لحظه بررسی کند و در صورت نیاز مسیر جراحی را تغییر دهد. یکی از مهم‌ترین مزیت‌ها، کاهش میزان برش و خونریزی است؛ زیرا پزشک دقیقاً می‌داند که کدام مسیر امن‌تر است و چه قسمتی نیاز به مداخله دارد.

از جمله فناوری‌هایی که در سیستم‌های تصویربرداری لحظه‌ای استفاده می‌شود می‌توان به فلوروسکوپی دیجیتال، اولتراسوند پیشرفته، MRI حین عمل (intraoperative MRI) و CT اسکن سریع اشاره کرد. ترکیب این فناوری‌ها با هوش مصنوعی و رباتیک باعث شده است که حتی جراحی‌های مغز و اعصاب یا جراحی‌های قلب با حداقل آسیب به بافت‌های سالم انجام شود. در برخی بیمارستان‌های پیشرفته جهان، اطلاعات تصویری به شکل سه‌بعدی روی مانیتورهای بزرگ یا حتی روی هدست‌های واقعیت افزوده نمایش داده می‌شود تا جراح با کمترین خطا تصمیم‌گیری کند.

یکی از چالش‌های مهم در سیستم‌های تصویربرداری لحظه‌ای سرعت پردازش اطلاعات است. چون جراح باید در همان لحظه تصویر دقیق دریافت کند تا تصمیم درستی بگیرد. به همین دلیل پردازنده‌های قدرتمند، الگوریتم‌های بازسازی تصویر و شبکه‌های ارتباطی پرسرعت در این سیستم‌ها به کار گرفته شده‌اند. در برخی مراکز نوین، تصاویر هم‌زمان ذخیره می‌شوند تا در پایان جراحی امکان تحلیل و ارزیابی عملکرد جراحی نیز وجود داشته باشد.

اما صرفاً فناوری کافی نیست. آموزش تیم پزشکی هم اهمیت بسیاری دارد. اگر جراح یا پرستار اتاق عمل با سیستم‌های تصویربرداری لحظه‌ای آشنایی نداشته باشد، ممکن است بخشی از ظرفیت آن استفاده نشود. به همین دلیل در دانشگاه‌های پزشکی دنیا دوره‌های تخصصی برای استفاده از تصویربرداری حین عمل طراحی شده است تا نسل جدید جراحان بتوانند با مهارت بیشتری کار کنند.

از نظر ایمنی نیز این فناوری‌ها نقش پررنگی دارند. بسیاری از خطاهای انسانی که در گذشته رخ می‌داد، اکنون با کمک سیستم‌های تصویربرداری لحظه‌ای قابل پیش‌بینی و مدیریت است. مثلاً هنگام جراحی تومور، سیستم به طور خودکار حدود تومور و بافت سالم را مشخص می‌کند تا احتمال آسیب کاهش یابد. حتی در جراحی ستون فقرات، مسیر عبور اعصاب حیاتی و رگ‌ها دقیقاً نشان داده می‌شود تا جراح بداند چه بخشی از بدن را نباید لمس کند.

هزینه‌ این سیستم‌ها بالا است، اما از طرفی موجب کاهش هزینه‌های بستری، عوارض بعد از عمل و تکرار جراحی می‌شود. بسیاری از مراکز درمانی به این نتیجه رسیده‌اند که سرمایه‌گذاری روی تجهیزات تصویربرداری لحظه‌ای در بلندمدت صرفه‌جویی زیادی ایجاد می‌کند. حتی برخی شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی نیز در سال‌های اخیر شروع به تولید نمونه‌های بومی کرده‌اند تا وابستگی به واردات کاهش یابد.

به نظر می‌رسد آینده جراحی وابستگی شدیدی به سیستم‌های تصویربرداری لحظه‌ای داشته باشد. ترکیب این سیستم‌ها با هوش مصنوعی و اینترنت اشیا باعث می‌شود اتاق عمل به یک محیط کاملاً هوشمند تبدیل شود. در چنین حالتی، سیستم پیش از جراحی مسیرهای احتمالی را پیشنهاد می‌دهد و در حین عمل نیز وضعیت حیاتی بیمار را با تصویر لحظه‌ای ادغام می‌کند. حتی پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک برخی جراحی‌ها نیمه‌خودکار یا حتی تمام‌خودکار انجام شوند.

در نهایت باید اشاره کرد که هدف اصلی سیستم‌های تصویربرداری لحظه‌ای نه فقط کمک به پزشک بلکه حفظ جان بیمار است. وقتی جراح بتواند آنچه درون بدن می‌گذرد را زنده و لحظه‌ای ببیند، تصمیم‌های دقیق‌تر می‌گیرد و این یعنی ایمنی بیشتر، زمان عمل کوتاه‌تر و بهبودی سریع‌تر. به همین دلیل می‌توان گفت که سیستم‌های تصویربرداری لحظه‌ای نه یک ابزار کمکی، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از آینده پزشکی مدرن هستند.

-----------------------------------------

مهندس علیرضا بیتازر                   09201835492    

-----------------------------------------