هوش مصنوعی و آینده سفرهای فضایی آیا ماشین‌ها فضانوردان را جایگزین خواهند کرد؟
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در سفرهای فضایی طولانی‌مدت، فشارهای جسمی و روانی بر فضانوردان است. تغییرات شدید گرانش، کمبود منابع، و فاصله زیاد از زمین، همگی شرایطی دشوار برای انسان‌ها به‌وجود می‌آورند. در حالی‌که هوش مصنوعی نه به خواب نیاز دارد، نه به غذا و نه تحت تأثیر احساسات قرار می‌گیرد. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که ماشین‌ها، در برخی مأموریت‌ها، عملکردی پایدارتر و مطمئن‌تر داشته باشند.
ناسا و شرکت‌هایی مانند اسپیس‌ایکس و بلو اوریجین در حال سرمایه‌گذاری گسترده روی توسعه سیستم‌های هوشمند برای کنترل خودکار سفینه‌ها و تحلیل اطلاعات علمی هستند. در واقع، سامانه‌هایی که با استفاده از هوش مصنوعی طراحی شده‌اند، توانایی آن را دارند که در کسری از ثانیه تصمیماتی حیاتی اتخاذ کنند؛ تصمیماتی که شاید یک فضانورد برای گرفتن آن‌ها نیاز به مشورت یا زمان بیشتری داشته باشد.
با این حال، جایگزینی کامل فضانوردان با ماشین‌ها هنوز موضوعی محل مناقشه است. حضور انسانی در فضا نه‌تنها جنبه علمی دارد، بلکه بُعدی احساسی، فرهنگی و روان‌شناختی نیز در بر دارد. انسان‌ها قادر به برقراری ارتباطات احساسی، درک موقعیت‌های غیرقابل پیش‌بینی و اتخاذ تصمیم‌های اخلاقی هستند. چیزی که هنوز هیچ الگوریتمی نتوانسته به‌طور کامل تقلید کند
.
هوش مصنوعی در حال حاضر در مأموریت‌های بدون سرنشین مانند مریخ‌نورد Perseverance نقش کلیدی دارد. این ربات با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته مسیر خود را انتخاب کرده، داده‌ها را تحلیل می‌کند و حتی نمونه‌هایی از خاک مریخ را جمع‌آوری می‌کند. در چنین مأموریت‌هایی، نبود انسان نه‌تنها مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه احتمال خطا را نیز کاهش می‌دهد. این روند می‌تواند الگویی برای آینده سفرهای فضایی باشد که در آن، انسان‌ها از طریق کنترل از راه دور و با تکیه بر هوش مصنوعی، مدیریت کامل مأموریت‌ها را بر عهده بگیرند.
یکی از مزایای دیگر استفاده از ماشین‌ها در سفرهای فضایی، امکان کاهش هزینه‌هاست. فرستادن یک فضانورد به فضا نیازمند سیستم‌های پشتیبانی حیاتی، غذا، آب، اکسیژن و امکانات پزشکی است. اما یک ربات هوشمند می‌تواند بدون نیاز به هیچ‌یک از این امکانات، برای مدت طولانی به فعالیت ادامه دهد.
در عین حال، ترکیب نیروی انسانی با توان هوش مصنوعی می‌تواند بهترین نتیجه را به‌همراه داشته باشد. در مأموریت‌های آینده به ماه یا مریخ، پیش‌بینی می‌شود که تیم‌هایی متشکل از فضانوردان و ربات‌های هوشمند همکاری نزدیکی داشته باشند. به‌عنوان مثال، ربات‌ها می‌توانند پیش از رسیدن انسان‌ها زیرساخت‌های اولیه را ایجاد کنند، محیط را آماده‌سازی نمایند و حتی منابع حیاتی مثل آب یا انرژی خورشیدی را استخراج کنند.
اما نباید فراموش کرد که حتی پیشرفته‌ترین سیستم‌های هوش مصنوعی نیز به نوعی نظارت انسانی نیاز دارند. الگوریتم‌ها هرچقدر هم پیچیده باشند، ممکن است در شرایط غیرمنتظره عملکرد ناقصی از خود نشان دهند. یک فضانورد در موقعیت‌های بحرانی می‌تواند تصمیماتی مبتنی بر خلاقیت، تجربه یا شهود اتخاذ کند؛ چیزی که فعلاً خارج از توان ماشین‌هاست.
از نظر اخلاقی نیز این سؤال مطرح می‌شود: اگر در آینده‌ای نه‌چندان دور، ربات‌ها جای فضانوردان را بگیرند، آیا ارزش انسانی در اکتشافات فضایی کمرنگ نمی‌شود؟ آیا بدون انسان، داستان سفرهای فضایی همچنان الهام‌بخش خواهد بود؟ پاسخ این پرسش‌ها نیازمند تعمق عمیق‌تر در رابطه انسان و فناوری است.
به‌طور کلی، به‌نظر می‌رسد که آینده سفرهای فضایی در همزیستی انسان و ماشین رقم خواهد خورد. هوش مصنوعی ابزاری نیرومند برای توسعه و گسترش مرزهای دانش بشر است، اما هنوز نمی‌تواند جایگزین تمام‌عیار فضانوردان باشد. در بهترین سناریو، ماشین‌ها نه‌تنها بار سنگینی را از دوش انسان‌ها برمی‌دارند، بلکه شرایطی فراهم می‌کنند که انسان با خیال راحت‌تری به کشف ناشناخته‌های فضا ادامه دهد
-----------------------------------------------
مهندس علیرضا بیتازر 09201835492
--------------------------------------------
